Irreële angsten wetten gemaakt op grond daarvan, daarvoor moet je pas echt bang zijn
Irreële angsten – Het voorzorgsbeginsel is de juridische vormgeving van een angstig wereldbeeld.
Irreële angsten – Het bericht viel nauwelijks meer op maar vorige week was er weer een zeperd voor een bouwproject bij de rechter. De bouw van een boorplatform boven Schiermonnikoog is stilgelegd na een eis van milieu-activist Johan Vollenbroek. 14 miljard kuub aardgas zit onder de grond en dat blijft voorlopig zo. Je kunt op je vingers natellen dat de bezigheden rondom het platform minder stikstof zullen opleveren dan de tankers vol aardgas die langsvaren op weg naar de lng-terminal in Eemshaven. Maar de rechter was onverbiddelijk en eigenlijk niet eens geïnteresseerd in de feitelijke productie van stikstof. Zijn maatstaf was het voorzorgsbeginsel, het risico dat de natuur door dit project mogelijk nadeel zou ondervinden.
Veel Europese milieuwetten zijn gebaseerd op het voorzorgsbeginsel. Dat betekent kortweg dat uw activiteit niet doorgaat, tenzij u kunt bewijzen dat er geen schade optreedt. Er mag domweg geen risico zijn. Sinds de stikstofcrisis weten we welke schade het voorzorgsbeginsel zelf aanricht. Toch is daar weinig aandacht voor, ook niet in de onverbiddelijke bestseller De stikstoffuik van wetenschapsjournalist Arnout Jaspers. Hij spreekt van de ‘voorzorgsdooddoener’ en wijt die aan het gebrek aan natuur- en scheikundige kennis van de juristen die wetten maken.
Jammer dat hij het daarbij liet, want alles begint bij ideeën en ondeugdelijke ideeën hebben verstrekkende gevolgen. Jaspers zat bij het televisieprogramma WNL op Zondag voor zijn discussie met Johan Vollenbroek. Het werd een leerzame botsing, ook wat betreft het voorzorgsbeginsel.
Irreële angsten – Het voorzorgsbeginsel
Het voorzorgsbeginsel zegt in een notendop: dit mag niet gebeuren, ongeacht de omstandigheden. Het bekendste voorbeeld blijft de paniekerige Atomausstieg van bondskanselier Merkel die een kernramp moest uitsluiten. De complete Duitse atoomenergie moest verdwijnen, met een baaierd aan onbedoelde gevolgen. Duitsland klemde Poetin aan de borst omwille van het Russische gas, de vieze bruinkool bloeit als nooit tevoren, en ook Nederland werd niet gespaard. Omdat Duitsland nu veel meer Nederlandse elektriciteit afneemt, produceren wij meer CO2 die uiteraard moet worden gecompenseerd. Het voorzorgsbeginsel is een paard met enorme oogkleppen.
WNL op Zondag was daarvan de illustratie. Johan Vollenbroek weet één groot ding, stikstof moet weg. Bij elke zin van Jaspers zuchtte hij, lachte hij schamper of schudde het hoofd over zoveel onzin en onkunde. Jaspers’ boek vond hij bagger, wetenschappelijke en journalistieke bagger. Arnout Jaspers was even onder de indruk, maar zijn hoofdbezwaar tegen Vollenbroeks kruistocht tegen stikstof bleef moeiteloos overeind. Het is buiten elke proportie om vanwege een teveel aan stikstof niet alleen de boeren maar ook de woning- en wegenbouw, kortom een fors deel van het maatschappelijke leven, op slot te zetten. Ingrid Thijssen van VNO zat erbij en zei dat ze moe werd van de twee kemphanen, de een die alles stilzet en de ander die zegt dat er niets loos is.
Maar Jaspers beweert helemaal niet dat er geen stikstofprobleem is. Jaspers zegt alleen dat er meer prioriteiten bestaan en dat het dom is om een heel land stil te leggen vanwege de kans dat de natuur verder achteruitgaat. Eigenlijk is het voorzorgsbeginsel een heel conservatief idee. Er mag niets veranderen, doe het niet! Gewone burgers weten dat het leven zo niet werkt. Wie in een auto gaat zitten, weet dat hij een aanrijding kan krijgen. Maar hij stapt toch in, vanwege het comfort en de snelheid waarmee hij zijn bestemming bereikt.
Echt zorgelijk is dat het radicalisme via het voorzorgsbeginsel naar het midden is geslopen
Vollenbroek is anders. Hij heeft beginselen: ik sta hier en kan niet anders. Hij vertegenwoordigt de zogeheten Gesinnungspolitik. Vroeger had je radicaal links met huizenhoge principes, dat ook wel klein links heette. Echt zorgelijk is dat het radicalisme via het voorzorgsbeginsel naar het midden is geslopen, naar het hart van het politieke bedrijf. Voordat corona en Oekraïne de aandacht opeisten, zei premier Rutte dat stikstof de grootste crisis was die hij in zijn politieke loopbaan had meegemaakt. In wezen schaft het voorzorgsbeginsel de kerntaak van de politiek af, de afweging tegen elkaar van belangen, ideeën, voordelen en nadelen. Maar hier zag Rutte geen uitweg – het voorzorgsbeginsel dat door een rechter wordt bekrachtigd, maakt een eind aan alle tegenargumenten. Het kan gebeuren dus het is zo.
Het voorzorgsbeginsel is de juridische vormgeving van een angstig wereldbeeld. Voorheen was de toekomst een belofte, tegenwoordig een bedreiging die moet worden afgewend. Hoezeer de angst is opgerukt, liet Maurice de Hond zondag zien met een onderzoekje over de gestegen zeespiegel. Hij vroeg de leden van zijn panel hoeveel zij dachten dat het zeeniveau de afgelopen kwart eeuw was gestegen, en splitste de antwoorden uit naar kiesgedrag.
De aanhang van GroenLinks meende dat het zeeniveau 26 centimeter hoger was, de kiezers van Geert Wilders zaten met 8 centimeter nog het dichtst bij de werkelijkheid. Maar zelfs de PVV’ers, die weinig met klimaat hebben, zaten te hoog, want de feitelijke stijging was 7 centimeter. Zozeer is de angst inmiddels keukenmeester. Maar een politiek die wetten maakt op grond van irreële angsten, daarvoor moet je pas echt bang zijn.