Rutte IV is één grote hersteloperatie van Rutte I tot en met III
Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt.
Stel dat er geen toeslagenaffaire was geweest, geen parlementair onderzoek naar dat ‘ongekende onrecht’, en dus ook geen val van het kabinet-Rutte III. Wat zou dan de reactie zijn geweest als er een vernietigend rapport verscheen over het ‘ongekende systeemfalen’ bij de gaswinning in Groningen? Waar de overheid, samenspannend met Shell en Exxon, een ‘rampzalige situatie’ creëerde voor de Groninger bevolking? Waar de gevaren voor burgers werden verdoezeld, het leed werd miskend en doelbewust een rookgordijn werd opgetrokken over de mogelijkheid om de gaswinning terug te schroeven?
Ik denk dat het kabinet zou aftreden. De premier zou iets zeggen als dit: “Vandaag was de vraag naar de politieke verantwoordelijkheid aan de orde. We zijn eensgezind: als het hele systeem heeft gefaald, kan alleen gezamenlijk verantwoordelijkheid worden gedragen. Dat heeft tot de conclusie geleid dat ik zojuist de koning het ontslag heb aangeboden van het hele kabinet.”
Dit waren letterlijk de woorden die Mark Rutte uitsprak op 15 januari 2021, na het toeslagen-rapport. En het is gek, maar terwijl ik het toen onbestaanbaar vond dat hij níét zou aftreden, heb ik daar nu geen behoefte aan. Toch is het schandaal er niet minder om: het ontbrak aan ‘moreel perspectief’, oordeelt de enquêtecommissie gaswinning, de belangen van de Groningers werden ‘structureel genegeerd’ en de premier kwam wel met werkbezoeken en excuses, maar deed niets om wezenlijke verandering teweeg te brengen.
Rutte IV – Rutte weg betekent Rutte terug, weten we inmiddels
Maar ik ben politiek een beetje lamgeslagen. Rutte weg betekent Rutte terug, weten we inmiddels. Zijn electoraat kijkt niet op een affaire meer of minder, en waarom zou je nog beginnen over ‘de eer aan jezelf houden’ als eer geen enkele rol speelt in de Haagse machtspolitiek? Of over beleid als alles draait om beeld?
Als ik me niet vergis, zijn ze in Groningen ook een beetje lamgeslagen, zo niet cynisch. Ik hoor Groningers zeggen dat er van hen geen koppen hoeven rollen, maar dat is geen teken van vertrouwen in de politiek, het is moedeloosheid. Zoals de dorpshuisvoorzitter van Zeerijp zei in Trouw: “Waar je echt van schrikt is dat ze allemaal wel willen, maar ze krijgen het gewoon niet voor elkaar”.
Wat krijgen ze niet voor elkaar? Het herstel. Je ziet dat over de volle breedte van het beleid; in feite is Rutte IV één grote operatie om de schade van Rutte I tot en met III te repareren, al dan niet gedwongen door de rechter. Of het nu gaat om kinderopvangtoeslagen, fictieve spaardersrendementen, klimaatdoelen, stikstofschade, leenstelsel, woningbouw, Participatiewet of gaswinning, overal ligt een spoor van vernieling. En ook als bewindslieden en ambtenaren van goede wil zijn – meestal zijn ze dat natuurlijk – lukt het ze niet het puin zodanig te ruimen dat er weer iets moois kan worden opgebouwd.
De obstakels zijn te groot en ze vermenigvuldigen zich. “Ieder gat in een regel wordt opgevuld met een nieuwe regel”, constateert de commissie-gaswinning. Dat geeft overheidsorganen zekerheid, maar voor burgers wordt het woud van regels een jungle. Je zou, bedacht ik, eigenlijk twee regeringen moeten hebben: één die regeert en één die de rotzooi van het regeren opruimt. Maar misschien is minder rotzooi maken nog beter.