Wat hebben Wilfred Genee, Bert Huisjes, Sander Schimmelpenninck, Tijs van den Brink en dagbladen als Trouw en politieke partijen als de PvdA gemeen? Ze vertellen pertinente onwaarheden over omroep Ongehoord Nederland. ON! zou desinformatie en complottheorieën verspreiden, zich schuldig maken aan racisme en discriminatie en niet willen samenwerken met andere omroepen binnen de NPO. Wat is hier nu eigenlijk allemaal van waar? Bar weinig. Hoe zit het dan wel? Dat wordt duidelijk in dit artikel waarin we de meest hardnekkige misverstanden ontkrachten en onze kant van het verhaal vertellen.

Sinds het uitzenden van het programma Ongehoord Nieuws door omroep Ongehoord Nederland (ON!) is er regelmatig “ophef” over zowel het voornoemde opinie- en duidingsprogramma als over de omroep als geheel. Daar stopt het niet: ook de presentatrices, de tafelgasten en de (hoofd)redactie zijn veelvuldig het mikpunt van allerhande hetzes op sociale media, niet zelden aangevoerd door politiek en media. Vaak is de aanleiding voor een dergelijke hetze een uitspraak, een getoond fragment of berust deze op een van de twee rapporten van de NPO Ombudsman.

Opvallend is daarbij dat steeds dezelfde, foutieve, frames worden herhaald. Het gaat hierbij, grosso modo, om de volgende terugkerende onderwerpen: (1) ON! zou desinformatie en complottheorieën verspreiden of biedt een podium aan personen die desinformatie en complottheorieën verspreiden, (2) ON! zou racistisch zijn, (3) diskwalificatie van bij en voor ON! werkzame personen en (4) ON! zou niet bereid zijn tot samenwerken. In dit artikel ontkrachten wij, aan de hand van een aantal voorbeelden, deze hardnekkige misverstanden.

Illustratief wat betreft de discussie over Ongehoord Nieuws zijn de gesprekken die werden gevoerd in Vandaag Inside op zowel 1 februari als 8 februari 2023. Johan Derksen geeft in beide uitzendingen aan dat hij er moeite mee heeft dat afwijkende meningen worden verboden. In de uitzending van 8 februari 2023 vertelt hij dat hij inmiddels twee afleveringen van Ongehoord Nieuws heeft bekeken en het eigenlijk een ‘uitstekend programma’ vindt.

Daar zijn de tafelgasten, Wilfred Genee in beide uitzendingen en Sander Schimmelpenninck op 1 februari 2023, het niet mee eens. Zij benadrukken dat het niet gaat om een andere mening, maar om het verspreiden van ‘complotten’. Volgens Genee wordt er zelfs in 22 van de 23 door de Ombudsman in haar tweede rapport geanalyseerde afleveringen ‘onjuiste informatie’ verspreid. In de uitzending van 8 februari 2023 voegt hij hieraan toe dat in deze uitzendingen ‘de wet werd overtreden’. Genee heeft de uitzendingen zelf overigens niet bekeken, maar zegt te vertrouwen op ‘de mensen die dit allemaal controleren’.

De uitspraken van Genee zijn onjuist. Er zijn door de NPO Ombudsman twee rapporten geschreven over de uitzendingen van Ongehoord Nieuws. In het tweede rapport, verschenen in november 2022, stonden 23 uitgezonden afleveringen centraal. In het rapport komt naar voren dat er over 22 van de 23 uitzendingen werd geklaagd bij de NPO Ombudsman: degenen die klaagden, waren van mening dat er in de uitzendingen onjuiste informatie naar voren kwam. Dit is echter nooit op deze manier bevestigd, noch door de Ombudsman – die enkel spreekt van een ‘patroon van onjuiste informatie’ – noch door een onafhankelijke rechter. Hiermee is tevens de uitspraak van Genee ontkracht dat er in 22 van de 23 geanalyseerde uitzendingen ‘een wet is overtreden’. In de Nederlandse democratische rechtsstaat kan alleen een onafhankelijke rechter uitmaken of er een wet is overtreden. Er is tot nu toe geen enkele rechtszaak tegen ON! gevoerd en dus heeft geen enkele onafhankelijke rechter zich over de zaak gebogen. Genee verspreidt hier dus vooral zelf onjuiste informatie.

Dan over de vraag of er complotten zouden worden gedeeld, zoals zowel Genee als Schimmelpenninck menen. De vraag naar complotten komt in de rapporten van de NPO Ombudsman überhaupt niet voor. Daarnaast is het maar zeer de vraag wat een complot is – of, in het verlengde daarvan, wat ‘onjuiste informatie’ is. Wanneer is iets pertinent onjuist? En wanneer is er, zoals Derksen meent, sprake van een ‘andere mening’? Dit is exact de discussie die voorligt tussen de NPO Ombudsman enerzijds en ON! anderzijds. Waar de Ombudsman van mening is dat uitspraken gemakkelijk in te delen zijn in feiten en meningen, is ON! van mening dat dit zo gemakkelijk nog niet is. Enkel wanneer het gaat om objectief vast te stellen waarnemingen (‘het regent buiten’ of ‘er staan tien mensen op het plein’) of zaken van wiskundige aard (1+1=2) is er onomstotelijk sprake van een feit, in andere gevallen zal het vooral gaan om een interpretatie van feiten – waarover, vanzelfsprekend, onenigheid kan bestaan. Precies zoals het hoort in een democratie.

Zoals de NPO Ombudsman geen harde voorbeelden geeft van wat zij dan beschouwt als ‘onjuiste informatie’, geven ook Schimmelpenninck en Genee deze niet. Genee zegt wel te vertrouwen op ‘mensen die dat allemaal checken’. Genee vertrouwt, met andere woorden, op de NPO Ombudsman. Maar – zoals gezegd – heeft ook de Ombudsman geen harde voorbeelden voorhanden van onjuiste informatie, ze spreekt enkel van een ‘patroon’. Desalniettemin gaat het hier om een hardnekkig misverstand; een beeld dat blijft hangen: ON! zou onjuiste informatie verspreiden.

Dit frame wordt continu herhaald – zonder voorbeelden en zonder bewijs. Zo noemde Bert Huisjes, hoofdredacteur en bestuurder bij WNL, in een uitzending van het KRO-NCRV NPO Radio1-programma Spraakmakers van 1 februari 2023, dat Kamerleden ON! verboden willen hebben (hierover later meer) op basis van rapporten van de NPO Ombudsman die stelt ‘dat er in 22 van de 23 geanalyseerde uitzendingen sprake is van desinformatie’. Zoals hierboven uiteengezet, is dit onjuist: er is over 22 van de 23 uitzendingen geklaagd, maar er is nooit vastgesteld dat er in deze uitzendingen ook daadwerkelijk sprake was van desinformatie. Huisjes, een collega, draagt hier zelf bij aan het verspreiden van onjuiste informatie over ON!.

Dat dit soort foutieve frames snel aansluiting vinden, blijkt al tijdens de genoemde uitzending van Spraakmakers wanneer Joyce Sylvester (voormalig PvdA-Eerste Kamerlid), die ook aan tafel zit, inhaakt op Huisjes (hetgeen zij voor waar aanneemt) en zegt dat het ‘verspreiden van desinformatie moet stoppen’. Het bedreigt volgens haar onze vrijheid. Ook EO-presentator Tijs van den Brink doet een duit in het zakje. Hij tweette dat ‘de kritiek op de desinformatie, goed onderbouwd in het rapport van de Ombudsman gewoon terecht is’.

Opgemerkt dient te worden dat ‘desinformatie’, de term die Huisjes, Sylvester en Van den Brink gebruiken, nog wel een tandje erger is dan ‘onjuiste informatie’. Wanneer er sprake is van desinformatie wordt er bewust foutieve informatie verspreid. Met andere woorden, degene die de foutieve informatie verspreidt is zich bewust van het feit dat hetgeen hij of zij naar voren brengt onjuist is. In de volksmond: degene die desinformatie verspreidt liegt opzettelijk. Hiermee wordt door Huisjes dus niet alleen de juistheid van de gedeelde meningen in Ongehoord Nieuws, maar worden ook de intenties van gasten en presentatoren in twijfel getrokken. Zo ver wilde zelfs de NPO Ombudsman niet gaan.

De aanname dat ON! desinformatie verspreidt – en dat dit door de Ombudsman is aangetoond – is inmiddels wel wijdverbreid. Als het nieuwe seizoen van Ongehoord Nieuws begin 2023 van start gaat, verschijnt een artikel in Trouw, op 9 februari 2023 om precies te zijn. In dit artikel wordt gerefereerd aan een uitzending van 31 januari 2023 waarbij oversterfte centraal stond. De auteur van het stuk, Nienke Schipper, schrijft: “Ondanks eerdere sancties maakt Ongehoord Nederland zich meteen weer schuldig aan het verspreiden van desinformatie”. Hoe komt Schipper erbij dat er sprake is van desinformatie? Heeft zij de waarheid in pacht? Heeft zij überhaupt naar alle uitzendingen gekeken? Meer specifiek, heeft zij naar deze uitzending gekeken? Als dat laatste het geval was, dan zou zij namelijk hebben moeten constateren dat er stevig werd doorgevraagd door de presentatrices en dat er geenszins een direct verband tussen oversterfte en vaccinatie tegen COVID-19 is gesuggereerd. Er is enkel opgeroepen tot onderzoek. Ook Schipper zelf lijkt dat te moeten toegeven wanneer zij schrijft dat “er wel een slag om de arm wordt gehouden”. Kennelijk staat dit alles er echter niet aan in de weg om toch een stevige uitspraak over desinformatie te doen – en dus wederom integriteit, kennis en kunde van zowel de presentatrices als de gasten van Ongehoord Nieuws in twijfel te trekken.

Benadrukt dient te worden dat het kwalificeren van een uitspraak als ‘desinformatie’ of een omroep als geheel beschuldigen van het verspreiden van ‘desinformatie’ een ernstig verwijt is. Zoals gezegd, betekent dit dat iemand ervan wordt beschuldigd bewust foutieve informatie te verspreiden; te liegen. Strafrechtelijk kan dit gekwalificeerd worden als smaad of laster. Duidelijk is dat in ieder geval Schimmelpenninck (columnist De Volkskrant), Genee (Vandaag Inside), Huisjes (WNL), Sylvester, Van den Brink (EO) en Schipper (Trouw) zich hier schuldig aan hebben gemaakt.

Wanneer wordt gekeken naar de totstandkoming van het frame dat ON! desinformatie verspreidt, valt vooral de naam van Nienke Schipper op. Op 7 oktober 2021 al, nog voor er überhaupt een uitzending van Ongehoord Nieuws is gemaakt, verschijnt een artikel van Schippers hand in Trouw waarin zij stelt dat ON! programma’s maakt met een ‘vleugje desinformatie en een snufje complotten’. Op 16 maart 2022 verschijnt wederom een artikel van Schipper in Trouw waarin zij twee experts aan het woord laat die beiden van mening zijn dat ON! zich schuldig maakt aan het verspreiden van desinformatie. De kop van het artikel, die luidt ‘experts: Ongehoord Nederland verspreidt schadelijk nepnieuws’, is een mooi staaltje framing. Het gaat hier om slechts twee personen, maar de indruk wordt middels deze kop gewekt dat het er veel meer zouden zijn. Trouw zelf lijkt het in ieder geval met deze twee experts eens te zijn: op 30 november 2022 verschijnt een redactioneel commentaar waarin wordt vermeld dat er sprake is van een ‘patroon bij desinformatie bij omroep Ongehoord Nederland’. In een artikel van 29 december 2022, wederom van de hand van Schipper, wordt deze beschuldiging herhaald.

Niet alleen Trouw draagt bij aan de verspreiding van het lasterlijke en smadelijke frame dat ON! desinformatie verspreidt. Op 7 juni 2022 verschijnt, na het eerste rapport van de NPO Ombudsman, een artikel op de site van collega-omroep BNNVARA waarin wordt beweerd dat de Ombudsman stelt dat Ongehoord Nederland desinformatie verspreidt. Eerder besteedde ON! ook al aandacht aan het feit dat ANP stelde dat er ‘structureel nepnieuws’ door ON! zou worden verspreid. Dat terwijl ANP zich juist zelf schuldig maakte aan het verspreiden van desinformatie over ON! wanneer in oktober 2020 een artikel verschijnt waarin wordt gesteld dat ON! vindt dat Holocaustontkenning moet kunnen. ANP heeft hiervoor excuses aangeboden.

Tweede Kamerleden dragen eveneens bij aan het verspreiden van smaad en laster van dergelijke aard. VVD-Tweede Kamerlid Pim van Strien stelt bijvoorbeeld dat de ‘racistische drek die Ongehoord Nederland onze huiskamers inpompt bij het omroepbestel’ valt onder desinformatie en nepnieuws. Ook D66-minister Robbert Dijkgraaf van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gaf op 25 mei 2022 bij het televisieprogramma Beau aan zich zorgen te maken over de ‘desinformatie die door omroep ON! wordt verspreid’.

Verreweg het meest is geschreven en gezegd over een specifieke uitzending van Ongehoord Nieuws: een uitzending van 15 september 2022 waarin volgens velen sprake zou zijn van het verspreiden van racisme en onjuiste informatie. Zo komt Bert Huisjes in de hierboven aangehaalde uitzending van Spraakmakers van 1 februari 2023 te spreken over de desbetreffende aflevering van Ongehoord Nieuws. Hij stelt: “het ging om een uitzending waar echt heel racistische beelden werden getoond”.

Nog even de context. In de uitzending van 15 september stond het onderwerp, wat Paul Cliteur noemt, universeel racisme centraal: het uitgangspunt van de uitzending was aantonen dat (1) racisme onder elke groep kan spelen en (2) dit altijd en overal verwerpelijk is. Ter illustratie werden enkele filmpjes getoond, die volgens Huisjes dus, ‘echt heel racistisch’ waren. Huisjes is niet de enige die meende dat er hier sprake was van ‘racisme’. Zo stelde DENK-Tweede Kamerlid Van Baarle Kamervragen over deze specifieke uitzending waarin ‘wederom racistisch nepnieuws is verspreid door Ongehoord Nederland’.

Er ontstond op sociale media een ware hetze naar aanleiding van deze uitzending, aangevoerd door advocaat Max den Blanken. Hij tweette: “Onversneden racistisch item op de NPO; geproduceerd met belastinggeld, gelegitimeerd door o.a. een hoogleraar van de Universiteit Leiden. Het is werkelijk een schande”. Hierna dienden veel mensen een klacht in over de uitzending bij de NPO Ombudsman. Er werden daarnaast vele duizenden tweets geplaatst over zowel de uitzending, de omroep als over presentatrice Raisa Blommestijn.

De uitspraak van Huisjes, die anno 1 februari 2023 nog steeds stelt dat er sprake was van racisme tijdens deze uitzending, is onjuist. En dat geldt voor iedereen die meent dat er sprake was van racisme. Zo ook voor WNL-presentatrice Fidan Ekiz, die na het bekijken van de uitzending van 15 september stelde dat het gaat om ‘racistische drek’. Huisjes, Ekiz en vele anderen in hun kielzog hebben het simpelweg bij het verkeerde eind. Er is zelfs door de NPO Ombudsman nooit in haar rapport geschreven dat het gaat om ‘racistische beelden’. Er is enkel, op basis van één onderzoek door het KRO-NCRV-programma Pointer, aangetoond dat de racistische intentie van de daders op de beelden die werden getoond tijdens de uitzendingen niet kon worden vastgesteld. Overigens is er ook nooit aangetoond dat er dus geen racistisch motief bestond bij de daders, hetgeen ook Nu.nl moest onderkennen met een nuancering bij een eerder geplaatst nieuwsbericht. De NPO Ombudsman kwalificeert het item dan ook niet als ‘racistisch’, maar als onderdeel van een patroon van onjuiste informatie (hetgeen ON! overigens ook betwist, maar dat valt buiten de reikwijdte van deze tekst).

Behalve de hierboven genoemde itemvideo, ontstond ook ophef over het gebruik van het woord ‘neger’ tijdens deze uitzending. Presentatrice Raisa Blommestijn gebruikte dit woord, hetgeen leidde tot een stroom van kritiek (in de media en op sociale media) en ook klachten opleverde bij de NPO Ombudsman. Vooropgesteld dient te worden dat het gebruik van het woord ‘neger’ onder het Nederlandse strafrecht maar in een zeer beperkt aantal gevallen strafbaar kan zijn. Hierbij zijn de context en de intentie van degene die het woord gebruikt leidend. De intentie van Blommestijn is meteen na in de volgende uitzending, op 20 september, duidelijk gemaakt: het doel was niet om zich racistisch te uiten. Daarnaast geeft de context ook geen aanleiding om anders te denken. In het rapport van de Ombudsman blijft de beschuldiging echter boven de markt hangen, op basis van een enkele uitspraak van het College van de Rechten van de Mens – die op geen enkele manier juridisch bindend is.

Er blijft ten onrechte gesuggereerd worden dat het hier gaat om ‘racisme’ of dat het gebruik van het woord ‘neger’ racistisch is. Zo verscheen op 31 januari 2023 bij de NOS nog een artikel waarin wordt omschreven dat Blommestijn ‘het n-woord’ gebruikte. Dit is onderdeel van een kwalijke framing die veelvuldig is én wordt herhaald. Het n-woord verwijst naar het Engelse nigger dat in tegenstelling tot het Nederlandse ‘neger’ wel een duidelijk racistische connotatie heeft. Door deze term te kiezen, wordt op zijn minst geïmpliceerd dat het gebruik van het woord ‘neger’ racistisch is. Hetzelfde geldt voor de gebruikte taal in het rapport van de Ombudsman: er kan geen racisme worden vastgesteld, maar door dit niet klip en klaar te vermelden, blijft de beschuldiging boven de markt hangen.

Benadrukt dient te worden dat iemand beschuldigen van racisme of een item of omroep als racistisch kwalificeren niet zo maar iets is. Racisme is zeer ernstig en, terecht, strafbaar. Met een dergelijke kwalificatie of beschuldiging dient dan ook zeer terughoudend te worden omgegaan, hetgeen duidelijk niet gebeurt en gebeurd is wat betreft de uitzending van 15 september en de omgang met Blommestijn en omroep ON! als geheel. Dit is zeer kwalijk en doet af aan de ernst van werkelijk racistische vergrijpen. Daarnaast werkt het ook bedreigingen in de hand: onze redactie en individuen gelieerd aan onze omroep hebben naar aanleiding van de beschuldigingen veelvuldig met bedreigingen te maken gehad, hetgeen hun persoonlijk leven voor langere tijd ernstig heeft belemmerd.

De uitzending van 15 september 2022 is niet de enige uitzending die met racisme in verband werd gebracht. Eerder ontstond ophef over een uitzending van 10 mei 2022. In deze uitzending was Vlaams Belang-politicus Filip Dewinter te gast om te spreken over zijn boek Omvolking. Na deze uitzending werd veelvuldig beweerd dat ‘de omvolkingstheorie’ een racistische of nazistische complottheorie zou zijn en zelfs racistisch gemotiveerde aanslagen zou legitimeren. Zo legde D66-Tweede Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma een verband tussen het verspreiden van ‘dergelijke theorieën’ en racistisch gemotiveerde aanslagen, zoals in het Amerikaanse Buffalo (2022), het Nieuw-Zeelandse Christchurch (2019) en het Noorse Oslo (2011): “Dergelijke complottheorieën inspireerden aanslagplegers eerder al tot vreselijke daden. Dit mag niet langer ongehinderd een platform krijgen, want het kan ronduit gevaarlijk zijn voor onze samenleving”.

Het doel van de uitzending was echter aantonen dat de demografische samenstelling van de bevolking langzaam verandert, hetgeen ook door het CBS werd bevestigd in de itemvideo. De uitzending paste daarnaast in het bredere kader van het benoemen van de negatieve gevolgen van massa-immigratie. Dewinter, schrijver van een boek over dit onderwerp en politicus van de in de peilingen grootste politieke partij van Vlaanderen, is hierbij een legitieme spreker. Geenszins was er hier sprake van verheerlijking van geweld tegen migranten of iets dergelijks.

Toch was en is dat wel het beeld dat ons veelvuldig is aangewreven en is blijven hangen. Dit werd onlangs weer duidelijk toen op 14 februari 2023 een artikel in NRC verscheen over de voormalig leider van Nationalist Socialist Movement, Jeff Schoep. In dit artikel kwam deze uitzending weer ter sprake wanneer de interviewer, Kees Versteegh, stelt: “in Nederland mocht omroeporganisatie Ongehoord Nederland de extremistische, Belgische politicus Filip Dewinter – zonder tegenspraak laten zeggen dat ‘geïslamiseerde wijken’ zich als een ‘inktvlek, een kankergezwel uitbreiden’.” Versteegh sluit af met “uw oude nazi-vrienden moeten zoiets prachtig vinden”.

Wat probeert Versteegh hier nu precies te zeggen? Dat ON! een nazi-zender is? Dat Dewinter een nazi is? Dat de ‘omvolkingstheorie’ nazistisch is? Het blijft ambigu, maar duidelijk is dat het beeld van racisme en nazisme ten onrechte rondom de uitzending van 10 mei 2022 is blijven hangen. NRC werkt graag aan dit frame mee: op 7 juni 2022 verschijnt, mede naar aanleiding van de uitzending van 10 mei 2022, een redactioneel commentaar in NRC waarin wordt gesteld dat ON! een vehikel is van ‘racisme, complotdenken en islamofobie’.

Van dit frame wordt ook door collega-omroep AVROTROS gretig gebruikt gemaakt. Op 6 oktober 2022 wordt het Gouden Televizierring-gala gehouden. Peter Pannekoek wijst naar een witte puntmuts en zegt dat je ‘die van Ongehoord Nederland krijgt’. Op beeld is te zien dat het gaat om een muts zoals die door leden van de Amerikaanse Ku Klux Klan (KKK) wordt gedragen. Deze organisatie is vooral berucht door het racistisch geweld van haar leden. De vergelijking tussen de KKK en Ongehoord Nederland gaat zo ver dat dit strafrechtelijk kan worden gekwalificeerd als belediging.

Dit frame van racisme en (aanzetten tot) geweld is tot stand gekomen na het indienen van klachten bij de NPO Ombudsman. Over de werkwijze van de NPO Ombudsman dient in dit verband nog het volgende te worden opgemerkt: iedereen kan een klacht indienen over welk NPO-programma dan ook. Dat gebeurt dan ook veelvuldig, vooral na hetzes die worden aangemoedigd via sociale media zoals bijvoorbeeld over de Ongehoord Nieuws-uitzendingen van 10 mei en 15 september 2022. Over de laatstgenoemde uitzending werden zelfs meer dan 1600 klachten ingediend, die volgens de NPO met voorrang door de Ombudsman onderzocht dienden te worden. Lang niet altijd handelt de NPO echter zo voortvarend: zo werden er ook veel klachten ingediend over een OP1-uitzending van 6 januari 2023. In deze uitzending stelde BNNVARA-presentatrice Natasja Gibbs dat Israël een ‘apartheidsregime’ voert.

In dit geval leidden de vele klachten niet tot een onderzoek van de NPO Ombudsman. Sterker nog, ineens was de herkomst van de klachten vermeldenswaardig. Zo benoemde Huisjes dat deze allemaal uit de hoek zouden komen van Ongehoord Nederland en Forum voor Democratie. Hij tweette later dat dit niet betekent dat de klachten minder serieus moeten worden genomen. Toch is het opvallend te noemen dat wanneer het gaat om klachten over BNNVARA er niet direct een onderzoek wordt gestart door de NPO Ombudsman. Het spreekwoord ‘gelijke monniken, gelijke kappen’ geldt kennelijk niet binnen de NPO, zo merkt ook journaliste Angela de Jong in dit verband op in een column.

Niet alleen de inhoud van de uitzendingen van Ongehoord Nieuws moet het regelmatig ontgelden, hetzelfde geldt voor de omroep als geheel en bij en voor de omroep werkzame personen. Zo komt Bert Huisjes – ja, hij weer – op 28 september 2022 aan het woord in het KRO-NCRV NPO Radio1-programma Spraakmakers. Huisjes licht hier toe dat zowel hijzelf als de hoofden journalistiek van KRO-NCRV en MAX (later voegen ook andere omroepen zich hierbij) niet meer met ON! in een journalistiek overleg willen deelnemen omdat er volgens hem sprake is van een ‘pamfletachtig programma’. Hij vervolgt: “de mensen die interviewen, dat zijn gewoon agitatoren die op Twitter actief zijn of voormalig medewerkers van een politieke partij”. Hij vindt de journalistiek niet geborgd.

Ten eerste rijst natuurlijk de vraag waarom Huisjes degene is die denkt te kunnen uitmaken wat journalistiek is. Waarom zou hij degene moeten zijn die de definitie hiervan vaststelt? Waaraan denkt hij deze autoriteit te kunnen ontlenen? Deze vragen dringen zich vooral op omdat Huisjes degene is die in zijn WNL-programma’s niet alleen veelvuldig critici van ON! aan het woord laat (bijvoorbeeld PvdA-Tweede Kamerlid Mohammed Mohandis, zie hieronder), maar nooit iemand van onze omroep zelf uitnodigt voor het tegengeluid. Hoor- en wederhoor, een van de basisprincipes van de journalistiek, wordt dus juist in de programma’s van Huisjes zelf niet geborgd. Hetzelfde geldt in de uitzendingen van het KRO-NCRV-radioprogramma Spraakmakers waarin onder anderen Huisjes zich kritisch uitlaat over ON! maar waar nooit een tegenreactie van onze omroep wordt gevraagd of iemand van onze omroep wordt uitgenodigd.

Wanneer we focussen op het tweede deel van Huisjes’ uitspraak valt het volgende op: de zaken die hij naar voren brengt over zijn collega-journalisten van onze omroep (want of hij het nu leuk vindt of niet, dat zijn we) zijn niet alleen onjuist, maar ook bijzonder oncollegiaal. Hij refereert in het genoemde fragment expliciet aan de presentatrices van Ongehoord Nieuws, Arlette Adriani en Raisa Blommestijn.

Zowel Adriani als Blommestijn zijn nooit medewerker geweest van een politieke partij. Beiden zijn ook niet lid van een politieke partij. Adriani is daarbij ook niet actief op Twitter. De uitspraak van ‘Twitter agitator’ kan dus alleen over Blommestijn gaan. Blommestijn is, inderdaad, actief op Twitter – net als Huisjes zelf en vele presentatoren en medewerkers van de NPO overigens. Blommestijn is echter, behalve actief op Twitter, cum laude afgestudeerd in zowel de Rechten als de Filosofie. Daarnaast is zij gepromoveerd jurist. Zij schreef een proefschrift over de gevaren van het verval van democratie in totalitarisme. Haar neerzetten als een ‘Twitter-agitator’ doet niet alleen afbreuk aan haar integriteit, maar ook aan haar kennis en kunde. Deze uitspraak van Huisjes is dan ook een seksistische hetze richting een jonge vrouw, die ten tijde van de uitzending van Spraakmakers amper een maand ervaring had met het op live televisie interviewen van mensen. Waarom moet er zo denigrerend over haar worden gesproken? Nota bene door iemand die zelf aangeeft niet meer te willen samenwerken met ON!.

De uitspraken van Huisjes passen wederom in een patroon. Met enige regelmaat wordt er, zowel op sociale media als in de reguliere media, op denigrerende wijze gesproken over Adriani en Blommestijn. Tijdens een uitzending van het RTL-programma Jinek van 3 februari 2023 werden beiden bijvoorbeeld omschreven als ‘paspoppen’. Het behoeft geen uitleg dat dit een ernstige diskwalificatie is van hun kwaliteiten: het werkt het beeld in de hand dat zij enkel op basis van hun uiterlijk geselecteerd zouden zijn.

Hier blijft het niet bij: op 14 februari 2023 verschijnt een artikel van de hand van Robbert Minkhorst op de site van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ). In het artikel staat de vraag centraal wat een journalist is. Minkhorst beschrijft dat dit in Nederland geen beschermde term is en dat dus iedereen – ook Raisa Blommestijn – zichzelf journalist mag noemen. De vraag rijst waarom expliciet de pijlen op Blommestijn worden gericht, die zich nooit expliciet naar buiten toe als journalist heeft gepresenteerd. Toch zou zij strikt genomen als journalist aangemerkt moeten worden en zou de NVJ er dus ook voor haar moeten zijn en voor haar moeten opkomen. Dit stuk is een duidelijk signaal vanuit de beroepsvereniging: Blommestijn hoort er eigenlijk niet bij, want zij heeft geen ‘eerbied voor de waarheid’. Net als ON! in het geheel overigens, merkt Minkhorst op. Zo werkt hij, terwijl hij de persoon van Blommestijn in diskrediet brengt, het beeld wederom in de hand dat er continu onjuistheden door ON! worden verspreid en dat deze gehele omroep zich eigenlijk niet als ‘journalistiek’ mag kwalificeren. Kwalijk, des te meer omdat juist deze beroepsvereniging voor iedereen in het vak, zonder aanziens des persoons, zou moeten opkomen.

Tevens is het misverstand dat ON! het verlengde zou zijn van Forum voor Democratie (FVD) hardnekkig. In de hierboven aangehaalde uitzending van Vandaag Inside van 1 februari 2023 noemt Schimmelpenninck ON! het ‘mediakanaal van FVD’. Het moge duidelijk zijn, ON! heeft geen banden met FVD. In de uitzendingen van Ongehoord Nieuws komen, inderdaad, met enige regelmaat politici aan het woord die gelieerd zijn aan FVD. Maar hetzelfde kan worden gezegd over BVNL, PVV, 50PLUS en de Vlaamse partij Vlaams Belang. Het gaat hier om politici die bij andere NPO-programma’s niet of nauwelijks worden uitgenodigd. ON! is opgericht om het ‘ongehoorde geluid’ te verkondigen. Hier horen dus bij uitstek deze politici bij – hetgeen vanzelfsprekend niet betekent dat ON! een mediatak zou zijn van FVD of welke andere politieke partij dan ook. Tot slot verdient vermelding dat ON! overigens zeer haar best doet om ook politici van andere politieke partijen in de studio uit te nodigen, maar zij weigeren stelselmatig.

Niet alleen Adriani en Blommestijn zijn het slachtoffer van diskwalificatie van hun persoon. Hetzelfde geldt voor hoofdredacteur Arnold Karskens. Aanleiding was de wens van andere omroepen om niet meer met ON! te willen samenwerken, hetgeen ironisch genoeg leidde tot een boete voor ON! vanwege niet willen samenwerken – dat terwijl ON! met iedereen wil samenwerken, maar juist het de andere omroepen zijn die hiertoe niet bereid blijken.

Vooral Bert Huisjes van WNL is aanjager van het beeld dat andere omroepen niet met ON! willen samenwerken. Hij benoemde het tijdens de eerder aangehaalde uitzending van Spraakmakers van 28 september 2022 en riep andere journalistieke managers binnen de NPO op te stoppen met hun journalistiek overleg zolang ON! daar ook deel van uitmaakt. In een artikel op Villa Media van 30 september 2022 worden zijn beweegredenen duidelijk. Volgens Huisjes zou Karskens, die hij neerzet als ‘clown met een cirkelzaag’, tijdens de eerste bijeenkomst van het journalistiek overleg hebben geschreeuwd en zou er een heftige discussie zijn ontstaan tussen Karskens en Dominique Weesie van PowNed.

Ten eerste is het bijzonder oncollegiaal om iemand te omschrijven als een ‘clown met een cirkelzaag’. Deze omschrijving past echter in een patroon aangezien ook Blommestijn, die werd neergezet als ‘Twitter agitator’, het moest ontgelden (zie hierboven). Daarnaast is het opvallend te noemen dat juist Huisjes degene is die naar buiten treedt over dit betreffende journalistieke overleg: uitgerekend hij was daarbij namelijk helemaal niet aanwezig. Hetzelfde kan overigens worden gezegd over Weesie, die via Teams deelnam aan de vergadering. Er was van geschreeuw in het geheel dan ook helemaal geen sprake, maar dit is wel een beeld dat gecreëerd is en dat heeft bijgedragen aan het opleggen van de tweede boete aan ON!.

Het past tevens bij het geschetste beeld van het continu in diskrediet brengen van personen die werkzaam zijn bij en voor ON!. Het blijft namelijk niet bij de uitspraken van Huisjes op 28 en 30 september 2022. Op 29 december 2022 is het weer raak: ditmaal wordt door Kitty Herweijer van De Telegraaf opgetekend dat Huisjes claimt dat Karskens alle omroepen heeft uitgemaakt voor ‘fascisten, communisten en jihadisten’. Dit is, uiteraard, eveneens onwaar. In een gesproken column van 6 oktober 2022 stelde Karskens enkel dat ‘alleen fascisten, communisten en jihadisten moeite hebben met het vrije woord’ en benadrukte dat, wat er ook over ON! wordt gezegd, onze omroep nooit een voorstander zou zijn van of op zou roepen tot een verbod van welke andere omroep dan ook.

Huisjes houdt er levendige fantasieën op na, maar deze fantasieën – en het constant etaleren hiervan in diverse media – zijn wel degelijk kwalijk: zij dragen bij aan demonisering van ON! in het geheel en de persoon van Karskens in het bijzonder. Talpa-baas Paul Römer doet in dit kader tijdens een uitzending van Spraakmakers op 16 november 2022 nog een extra duit in het zakje wanneer hij stelt dat ‘Karskens diep in de war is’.

Inmiddels lijkt het een geaccepteerd standpunt dat ON! niet wil samenwerken met andere omroepen. Onlangs, op 7 februari 2023, verscheen bijvoorbeeld weer een artikel in EW Magazine waarin wordt beschreven dat “[als] die omroep [ON!] afspraken schendt door niet samen te werken met andere omroepen, zoals vereist in de Mediawet, maakt diezelfde omroep het de handhavers wel erg gemakkelijk om in te grijpen”. De schrijver van het artikel, Carla Joosten, lijkt hiermee te suggereren dat ON! zelf niet wil samenwerken met andere omroepen: een kwalijk misverstand dat de wereld in is geholpen door Huisjes en is bekrachtigd door de tweede opgelegde sanctie van de NPO. Echter, we herhalen het nog maar eens: ON! wil juist graag samenwerken met andere omroepen en probeert juist op iedere mogelijke manier toenadering te zoeken tot Hilversum.

Toenadering tot Hilversum; een Hilversum dat zich steeds vijandiger opstelt tegenover ON!. Het wordt er niet gemakkelijker op. Niet in de laatste plaats dus omdat er continu onjuistheden worden herhaald en verspreid. Dit gaat zoals wel vaker: iemand doet een uitspraak, vaak zonder zelfs ook maar een uitzending van Ongehoord Nieuws te hebben gezien, en anderen blijven deze herhalen. Hierdoor ontstaat een beeld. Het beeld dat bij velen – ten onrechte – is ontstaan over ON! kan misschien het best worden samengevat in de woorden van Jenny Rozema, televisieschrijver en -redacteur (volgens haarzelf vermeldenswaardig: “zij/hen”) voor BNNVARA: “De fascistische omroep Ongehoord Nederland zendt al bijna een jaar uit bij de publieke omroep, waar ze non-stop schaamteloos fascistische en extreemrechtse complottheorieën, nepnieuws en keiharde discriminatie verspreiden”.

Politici maken zich tevens schuldig aan het verspreiden van dit beeld en roepen inmiddels zelfs op tot een verbod van ON!. Zo was PvdA-Tweede Kamerlid Mohammed Mohandis op 1 februari 2023 te gast bij het WNL-televisieprogramma Goedemorgen Nederland om te pleiten voor een verbod op ON!. Hij stelde, nadat bekend werd dat de NPO voornemens is een derde sanctie op te leggen aan ON!, ‘dat twee keer geel rood is en drie keer geel donkerrood’. Hij herhaalde dit in het EO-radioprogramma Dit is de dag van 2 februari 2023 in een discussie met Mark Koster. Het PvdA-Kamerlid pleitte al eerder voor een verbod op ON!. Op 1 december 2022 berichtte BNNVARA dat Mohandis ‘wil dat de ultrarechtse, racistische omroep Ongehoord Nederland uit het publieke bestel wordt gezet’.

De PvdA is niet de enige partij die een verbod op ON! gerechtvaardigd vindt. Recent spraken onder andere ook CDA en D66 zich uit voor een dergelijk verbod. D66-Tweede Kamerlid Tjeerd de Groot maakte onze omroep zelfs voor camera uit voor ‘fascisten’. Hij moest daarvoor diep door het stof en nam de uitspraak terug, maar bleef van mening dat Ongehoord Nederland ‘racisme brengt’. Collega-omroepen spreken zich eveneens uit tegen ON!. Zo vindt Peter Kuipers, omroepdirecteur van KRO-NCRV, dat ON! per direct uit het publieke bestel moet worden verwijderd. Hij spreekt over ‘pure journalistieke bagger’. Bij het Radio1-programma Spraakmakers laat ook Talpa-baas Paul Römer er geen misverstand over bestaan: hij meent dat ON! erop gericht is het bestel te ontregelen en misbruik te maken van het instituut NPO en belastinggeld. Volgens hem dient ON! zich terug te trekken naar het ‘riool van het internet’.

Redacties van grote kranten lijken eveneens van mening dat ON! moet worden verboden. Zo verschijnt op 7 juni 2022 een redactioneel commentaar in NRC waarin wordt betoogd dat er een nieuw omroepbestel moet komen, dat pluriform is maar geen ‘podium biedt aan extremisme’. Uit het artikel kan worden opgemerkt dat ON! extremistisch is: het enkel uitdelen van boetes is hierbij niet voldoende, zo meent de redactie van NRC. Voor de toetreding van ON! tot het publieke bestel waarschuwde NRC in een redactioneel commentaar overigens al voor onze omroep. Hoe onafhankelijk is NRC nog te noemen, wanneer openlijk op een verbod van ON! wordt gezinspeeld?

Al het voorgaande moet niet lichtzinnig worden opgevat: een verbod op ON! vanwege racisme, nepnieuws en desinformatie. Het zijn harde aantijgingen, geuit door media en politiek. Aantijgingen waarvoor onze omroep over het algemeen niet de kans krijgt zich te verdedigen. Dit artikel poogt dus precies dat laatste te bieden: een verdediging tegen de voortdurende beschuldigingen aan ons adres.

Bron